Gebelik arzusu olmasına ve düzenli ilişkiye rağmen 1 yıl süreyle gebe kalamamış çiftler kısırlık (infertilite) açısından değerlendirilmeye adaydır. İnfertilite yakınmasıyla başvuran hastadan öncelikle detaylı bir anamnez alınmalıdır. Evlilik süresi, korunmasız cinsel ilişki süresi, ilişki sıklığı öğrenilmeli, hastanın ve eşinin yaşı, genel sağlık sorunları, kullandıkları ilaçlar, geçirdikleri hastalıklar dikkate alınmalıdır.
Günümüzde kadın ve erkekte infertilite açısından sorgulanması önemli bir faktör de sigara kullanımıdır. Sigara kadın yumurtalığında geri dönüşü olmayan yumurta (oosit) kayıpları oluştururken, erkekte sperm fonksiyonunda ve hareketinde bozulmaya sebep olmaktadır. Sigara gibi alkol ve uyuşturucu maddeler de erkek infertilitesi sebepleri arasında sayılmaktadır.
Kısırlık sorunu ile başvuran çiftlerin yaklaşık yarısında kadında, diğer yarısında erkekte problem saptanmaktadır. %10 kadarı da nedeni bilinmeyen infertilite olarak sınıflandırılmaktadır.
Kadın infertilitesi etkenleri arasında yumurtlama bozukluğu, tüplerin tıkalı olması ve hormonal sebepler en sık karşılaşılan sorunlar arasındadır. Erkek infertilitesinde ise sperm sayı, hareket ve şekil bozuklukları etkilidir. Ayrıca doğuştan gelen bazı hastalıklar ve genetik sebepler nedeniyle hiç sperm üretilememesi de (azospermi) söz konusu olabilir.
Anamnezin ardından fizik muayene ve ultrasonografi yapılır. Transvajinal ultrason tercih edilir. Yumurtalıklardaki yumurta sayısı, uterus şekli, myom varlığı, rahim iç tabaka (endometrium) kalınlığı değerlendirilir. Kadın değerlendirmesinin adetin ilk 2-4. günleri yapılması tercih edilir. Bu dönemde gerekli görülen kan hormon düzeylerine de bakılabilir. Erkek faktörü değerlendirmesi için spermiogram testi istenir. Bu testin 3 günlük cinsel perhiz sonrası yapılması uygun olur. Sperm testi değerlendirmesi mikroskop altında yapılır. Bu konuda uzman ve tecrübeli birisi tarafından yapılması doğru sonuç almak açısından önemlidir.
İnfertilite değerlendirmesinin son basamağı tüplerin açıklığının görüntülendiği rahim filmidir (HSG). Yumurta ve spermin buluşup döllendiği yer olan tubanın durumu önemlidir. Rahim ağzından radyoopak madde verilerek yapılan bu film bir miktar ağrıya sebep olacağından anestezi ile de uygulanabilir. Bütün bu verilerin ışığında doktorunuz size en uygun tedavi yöntemine karar verecektir.